Festiwal Kultury Rusinów-Ukraińców Słowacji

Co roku w połowie czerwca powiatowe miasto Svidník żyje pod znakiem Festiwalu Kultury Rusinów-Ukraińców Słowacji. Svidník staje się wtedy centrum kultury ukraińsko-rusińskiej.

Festiwal jest zarówno owocem, jak i źródłem niewyczerpanego bogactwa kultury, którą pozostawiły po sobie minione generacje.

Festiwal Kultury Rusinów-Ukraińców Słowacji nie jest jedynie promocją folkloru. Podczas festiwalu odbywa się szereg innych istotnych imprez kulturalnych, jakimi są wystawy etnograficzne i plastyczne, seminaria, konferencje naukowe itd. Głównym organizatorem Festiwalu jest Związek Rusinów-Ukraińców Republiki Słowackiej oraz miasto Svidník. W uroczystościach co roku udział biorą grupy miejscowe oraz gościnnie występujące zespoły ze wszystkich regionów Słowacji oraz z zagranicy.

Powstanie i organizacja Festiwalu Kultury Rusinów-Ukraińców Słowacji ma swoje historyczne uzasadnienie. Już w XII – XIV wieku w regionie Karpackim organizowano zabawy wiejskie na granicach między gminami.

Począwszy od XV. wieku najważniejszym świętem Rusinów-Ukraińców we wschodniej Słowacji był odpust przy klasztorze w Krásnym Brodzie, który obywał się również podczas niektórych świąt. Przybywało nań co roku około kilku tysięcy osób.

W połowie XIX wieku w wielu wsiach wschodniej Słowacji powstały szkolne zespoły. Wiejskie chóry i zespoły często organizowały regionalne przeglądy, tzw. „majówki”.

Latem 1933 roku zorganizowano w Prešove pierwszą „ogólnopaństwową“ manifestację pod nazwą Dzień Ruskiej Kultury. W ramach tych uroczystości odkryto pomnik Alexandra Duchnoviča oraz założono Stowarzyszenie Alexandra Duchnoviča w Prešovie z filiami i czytelniami na wsiach. Do tych progresywnych tradycji nawiązywały w pierwszych latach po wojnie 1946-1948 Dni Ruskiej Kultury w Prešovie, Stropkovie, Topli itd. Ich organizatorem była Ukraińska Rada Narodowa Prjašivščyny, Oddział ds. Szkół Ukraińskich oraz Związek Młodzieży Karpat. Na początku lat 50. powstała jednolita organizacja Związek Kulturalny Ukraińców, który opracował program skupiony przede wszystkim na rozwoju ludowej twórczości artystycznej.

W lutym 1953 roku został założony w Medzilaborcach pierwszy profesjonalny Ukraiński Zespół Pieśni i Tańca. Właśnie ten zespół był inspiracją do masowego zakładania amatorskich zespołów pieśni i tańca.

Pierwszy Przegląd Ludowej i Artystycznej Twórczości Ukraińskich Mieszkańców Czechosłowacji miał miejsce w Medzilaborcach w dniach 4.-5. czerwca 1955. Wzięło w nim udział 61 zespołów. Był to prawdziwe ogólnopaństwowe święto folkloru, o czym uświadczy fakt, iż wzięło w nim udział aż 8 000 ludzi.

Od roku 1956 miejscem, gdzie obywał się Festiwal Ludowej Twórczości Artystycznej Ukraińców Wschodniej Słowacji został Svidník.

VIII Festiwal w roku 1962 odbywał się jednocześnie w dwóch miejscach w Svidníku oraz w Medzilaborcach, jednak ten sposób organizowania festiwalu nie sprawdził i więcej już go nie powtórzono.

Z okazji jubileuszowej XX. edycji Festiwalu odbyła się konferencja naukowa „W związku z kwestią rozwoju kultury ukraińskich mieszkańców ČSSR“, podczas której zostali odznaczeni najaktywniejsi pracownicy w dziedzinie ludowej twórczości artystycznej. Byli nimi Juraj Kosťuk, Juraj Prochádzka, Štefan Bittner, Ivan Ivančo, Eduard Zachariáš, Andrej Kucer oraz Ivan Stebila.

Pod koniec lat 60. na wsiach we wschodniej Słowacji zaczęły powstawać liczne zespoły folklorystyczne. Dla tych nieformalnych grup został od roku 1987 w ramach Festiwalu wyszczególniony program pod nazwą „Skarby ludu“, który odbywa się w niedzielę w południe w Muzeum Ludowej Architektury nad amfiteatrem.

Szczytem dążeń Rusinów – Ukraińców Wschodniej Słowacji w dziedzinie ludowej twórczości stały się XXXX. Festiwal Kultury Rusinów-Ukraińców Słowacji zorganizowany w dniach 17.-19. czerwca 1994 w Svidníku. Reakcje na ten jubileuszowy festiwal były niezwykle pozytywne, zarówno w regionalnych ukraińskich periodykach, w środkach masowego przekazu na Słowacji, jak również za granicą. Uroczystości te potwierdziły fakt, że to święto nie jest jedynie działaniem na polu kulturalnym, ale jest to impreza o znaczącym oddziaływaniu politycznym, od którego w dużej mierze zależy dalsze funkcjonowanie tej mniejszości. Podobnie jak pierwszy Festiwal, tak i czterdziesty odbywał się w duchu dumy tych ludzi ze swego pochodzenia. W siedmiu programach realizowanych w ramach tego jubileuszowego rocznika wystąpiło 46 zespołów z 1 493 artystami.

Nawet wbrew skomplikowanej sytuacji ekonomicznej co roku organizowana jest kolejna edycja festiwalu.

Na 45. roczniku wystąpiło ponad 1000 artystów, z czego 8 zespołów zagranicznych, jeden zespół występujący gościnnie i 26 regionalnych.

46. Festiwal Kultury Rusinów-Ukraińców Słowacji w Svidníku odbył się pod patronatem prezydenta Słowacji w dniach 16.-18. 06. 2000. Rozpoczął się Międzynarodową Konferencją Naukową „Dziesięć lat demokracji 1989-2000”, inicjatorem której był akademik Mikuláš Mušinka, długoletni autor programów “Ze źródeł naszych przodków”. Część programu „Niedzielne powitanie” była, już tradycyjnie, transmitowana bezpośrednio przez Słowacką Telewizję.

47. Festiwal Kultury Rusinów-Ukraińców Słowacji w Svidníku odbywał się 22. -24. 06. 2001. Program uległ zmianie i składał się z 5 części. Wystąpiło 31 zespołów, w czym 920 artystów. Siedem zespołów było zagranicznych – z Ukrainy, Polski, Węgier i Chorwacji. Zespołami występującymi gościnnie były Dúbrava i PUĽS z Prešova.

48. Festiwal Kultury Rusinów-Ukraińców Słowacji w Svidníku odbywał się 22. -24. 06. 2002. W programie wytępiły 32 zespoły, w tym 8 z zagranicy. Łącznie wystąpiło 980 artystów.

49. Festiwal Kultury Rusinów-Ukraińców Słowacji w Svidníku odbywały się 20. -22. 06. 2003. Wzięły w nim udział 34 grupy, z czego 8 zagranicznych. Łącznie wystąpiło 990 artystów.

Jubileuszowy 50. Festiwal Kultury Rusinów-Ukraińców Słowacji w Svidníku odbył się 18. -20. 06. 2004. W piątek odbyły się wernisaże dwóch wystaw, zaś wieczorem ożyła strefa dla pieszych aktywizowanych w programie „Zatańcz z nami“. W sobotę kulminacją wieczoru w amfiteatrze był pokaz fajerwerków, który oglądało ponad 5000 zgromadzonych. Jednak to nie zakończyło zabawy, gdyż zespoły grały aż do wczesnych godzin rannych. W niedzielę w skansenie została odprawiona msza święta, a po niej po całym skansenie rozchodziły się wesołe dźwięki ludowych pieśni i tańców. W niedzielę kontynuowano bogaty program kulturalny aż do wieczora. W poszczególnych programach wystąpiło łącznie 1 133 artystów, 42 zespoły, w tym 2 były występujące gościnnie oraz 8 zespołów z zagranicy – z Ukrainy, Polski, Chorwacji, Serbii, Czarnogóry, Czech i Niemiec.

51. Festiwal Kultury Rusinów-Ukraińców Słowacji w Svidníku odbywał się 17. -19. 06.2005. Program rozpoczął się w piątek konkursem dla dzieci na deptaku, następnie odbyło się spotkanie z pisarzami ukraińskimi mieszkającymi na Słowacji. Kontynuacją uroczystości był wernisaż wystawy zaś w godzinach popołudniowych deptak ożył dzięki ludowym śpiewom i tańcom. Program piątkowy zamykał Teatr Poezji. W sobotę program kontynuowano w amfiteatrze, gdzie występowały zespoły krajowe i zagraniczne. Ostatni punkt programu sobotniego należał do młodzieży. W niedzielę punktem kulminacyjnym Festiwalu był występ najpopularniejszego słowackiego zespołu Lúčnica.

52. Festiwal Kultury Rusinów-Ukraińców Słowacji w Svidníku odbywał się 23. -25. 06. 2006. Piątkowy program rozpoczęła druga edycja konkursu dla dzieci „Malowanie na asfalcie“, kontynuacją była wystawa ukraińskiej literatury oraz spotkanie z ukraińskimi pisarzami i występ grupy teatralnej. Zaproszeniem na program sobotni były występy zespołów folklorystycznych na deptaku. Dodatkowo paralelnie obywała się dwudniowa międzynarodowa konferencja naukowa. W godzinach wieczornych wystąpili kozacy, którzy zaprezentowali zgromadzonym wspaniałe umiejętności jeździeckie. Sobotni program wieczorny od godziny 19.00 już tradycyjnie zaczynały zagraniczne i gościnnie występujące zespoły, a zakończony został programem dla młodzieży. Ostatni dzień uroczystości już tradycyjnie rozpoczął się liturgią w drewnianej świątyni, a kontynuowany był w programie “Możliwości ludu” w skansenie. O godzinie 13 rozpoczął się korowód uczestników Festiwalu, którzy w strojach ludowych przeszli z różnych części Svidníka do amfiteatru. Niedzielny program zamknął ukraiński Akademicki Chór H. Verjovki.

53. Festiwal Kultury Rusinów-Ukraińców Słowacji w Svidníku odbywał się 15. -17. 06. 2007. Festiwal składał się z sześciu programów, które realizowano na deptaku w centrum miasta Svidník, w skansenie SNM-MUK oraz w miejscowym amfiteatrze. W programach oprócz zespołów krajowych zaprezentowały się zespoły i pojedynczy wykonawcy z Ukrainy, Czech i Rosji.

54. Festiwal Kultury Rusinów-Ukraińców Słowacji w Svidníku odbywał się 20. -22. 06. 2008. Wzięło w nim udział 29 zespołów różnych rodzajów (z tego 3 profesjonalne i 7 zagranicznych) oraz 9 solistów, łącznie wystąpiło 726 wykonawców. Oprócz siedmiu głównych programów częścią Festiwalu były również imprezy towarzyszące: msze święte we wszystkich świdnickich świątyniach, składanie wieńców pod pomnikami czechosłowackich i sowieckich bohaterów na Dukli i w Svidníku, wystawa haftów ludowych z Veľkiego Bereznégo (Ukraina) oraz wystawa ukraińskiej literatury wydawanej na Słowacji. W programie głównym wziął udział prezydent RS Ivan Gašparovič. Na zakończenie festiwalowego programu „Odwiedzili nas przyjaciele“ wystąpił zespół folklorystyczny Magura z Kežmarku oraz Huculskýiesní – zespół pieśni i tańca z Ivano-Frankovska (Ukraina). Ich wystąpienia były punktem kulminacyjnym całego programu 54. Festiwalu. Warto podkreślić, że zespół z Ivano – Frankovska zaprezentował widzom niezwykle wysoki poziom artystyczny swego wystąpienia.

Na Festiwalu już od ponad pół wieku miłośnicy naszej sztuki ludowej spotykają się z jej twórcami, interpretatorami i profesjonalnymi artystami ze Słowacji i z zagranicy, dla których ukraińsko-rusińska muzyka ludowa, pieśń, poezja, stały się źródłem inspiracji do własnych występów i różnego rodzaju twórczości.

2008 © Miasto SvidníkRealizacja © GRAND STUDIO, s.r.o.